HULEJ ARTUR
HULEJ ARTUR (1901-1951?), gen. bryg., komendant OSA i Centrum Wy-szkolenia Artylerii w Toruniu.
Urodził się 15 II 1901 roku w Jekaterynosławiu (ZSRR) jako syn Karola i Marii z domu Sobierajskiej – Polaków patriotów, od których przejął bardzo dobrą znajomość języka polskiego, historii Polski i miłości do niej. W latach 1914-19 ukończył Gimnazjum Klasyczne w rodzinnym mieście.
W 1919 wcielony został do Armii Czerwonej i jako szeregowiec brał udział w wojnie domowej z armią Denikina. 4 IX tego roku wstąpił na oficerski kurs artyleryjski, po którym był do 20 I 1921 dowódcą plutonu artylerii lekkiej w 7. Dywizji Strzeleckiej. Po ukończeniu kursu wstępnego do Wyższej Szkoły Wojskowej w Smoleńsku otrzymał kolejne stanowisko dowódcy plutonu w 17. Dywizji Strzeleckiej, a następnie przeszedł na stanowisko szefa łączności 6. Szkolnego Dyonu. Później, jako dowódca plutonu przeciwlotniczego walczył na Froncie Zachodnim Armii Radzieckiej przeciw zbrojnej interwencji państw zachodnich. Po kolejnym, trzecim kursie, został dowódcą batalionu 4. Dywizji Strzeleckiej.
W 1925 był adiutantem w Dywizji Pociągu Pancernego. Po ukończeniu w 1926 kursu dla dowódców w Wojskowej Szkole Unitarnej był do 1936 dowódcą plutonu i dowódcą batalionu 7 Brygady Artyleryjskiej. W ciągu 1936 był dowódcą dyonu 73 Dywizji Strzeleckiej Artylerii w Syberyjskim Okręgu Wojskowym.
W latach 1937-40 studiował na Akademii Wojennej im. Frunzego w Moskwie. Brał udział w wojnie radziecko-niemieckiej (1941-45) od pierwszego jej dnia, początkowo jako szef sztabu artylerii 30 Dywizji Strzeleckiej, następnie jako dowódca artylerii Dywizji Południowej w składzie 51 Dywizji Strzeleckiej.
W lipcu 1943 gen. Hulej został ciężko ranny i utracił lewą dłoń. Po wyjściu ze szpitala został przeniesiony do utworzonego w ZSRR Wojska Polskiego na stanowisko dowódcy nowo formowanej 5 Brygady Artylerii Ciężkiej. 26 czerwca 1944 odkomenderowany został do tworzenia (na bazie polskiego dyonu artylerii w Szkole Artylerii w Riazaniu) polskiej Szkoły Artylerii Wojska Polskiego w Chełmie Lubelskim. Szkoła ta inicjatywie i wysiłkowi gen. Huleja (mimo wielu trudności) zawdzięczała swoją organizację i rozpoczęcie szkolenia już 28 września 1944. Został wtedy mianowany jej komendantem, awansowany 11 li-stopada tego roku do stopnia gen. Brygady. W okolicznościowym rozkazie z tego dnia, skierowanym do nowo przyjętych słuchaczy, nawiązał do polskiej tradycji kształcenia podchorążych, wymieniając nazwiska Czartoryskiego, Kościuszki, Dąbrowskiego i Wysockiego.
Organizator toruńskiej Oficerskiej Szkoły Artylerii
W lutym 1945 otrzymał od władz zwierzchnich polecenie zorganizowania drugiej w Polsce OSA w Toruniu. W tym celu utworzył i wysłał do Torunia grupę organizacyjno-przygotowawczą, której działania doprowadziły do otwarcia szkoły pn. „OSA – 2” już w połowie marca 1945. 1 maja tego roku gen. Hulej, przeniesiony z Chełma do Torunia, został jej komendantem (po pułkowniku dyplomowanym Z. Adamowiczu) i równocześnie komendantem garnizonu Toruń.
Już po roku działalności OSA osiągnęła pod jego dowództwem wysokie wyniki w zakresie organizacji i metodyki, której głównym elementem było szkolenie podchorążych na letnich obozach strzelniczo-taktycznych i terenowoznawczych na poligonie i w jego okolicach (np. niezapomniane przez uczestników ćwiczenia z forsowania Wisły w czerwcu 1946).
Gen. Hulej starał się też o rozwój sportu wśród kadry i podchorążych, czego rezultatem było powołanie Wojskowego Klubu Sportowego „SPARTA” (z ponad 400 członkami w 11 dyscyplinach sportowych), którego został obrany honorowym prezesem. W lipcu 1945 z jego inicjatywy otwarto klub oficerski z biblioteką, a w grudniu tego roku utworzono Koło Żon Oficerów.
Już w listopadzie 1945 wprowadził w Szkole obchody „Święta Niepodległości” – 11 listopada i „Dnia Podchorążego” – 29 listopada. Jego staraniem Szkoła otrzymała na 3-cią promocję 24 maja 1946 sztandar od społeczeństwa toruńskie-go. Wkrótce potem gen. Hulej wystąpił do władz miejskich z inicjatywą wspólnej budowy pomnika polskiego artylerzysty. Przy jego udziale doszło do uzgodnienia lokalizacji pomnika u zbiegu ulic: Adama Mickiewicza, Alei 700-lecia, Wałów gen. W. Sikorskiego i nazwania tego miejsca Placem Artyleryjskim, zatwierdzenia projektu pomnika oraz redakcji aktu erekcyjnego. Nie uczestniczył jednak w uroczystości jego wmurowania 1 grudnia 1946, ponieważ już 19 sierpnia tego roku (rozkazem MON nr 914 z 12 VIII) został przeniesiony na stanowisko komendanta Centrum Wyszkolenia Artylerii (CWA), działającego od październka1945 obok OSA-2.
Wysokie osiągnięcia CWA w metodyce szkolenia po roku komendantury gen. Huleja spowodowały, że Minister Obrony Narodowej (rozkazem z 30 VI 1947) przemianowało CWA na Wyższą Szkołę Artylerii (WSA) i mianowało go jej komendantem. Również ze względu na osiągnięcia racjonalizatorskie kadry WSA Dowództwo Artylerii Wojska Polskiego powołało na jej terenie Centralną Komisję Racjonalizatorstwa, mianując jej przewodniczącym gen. Huleja. Był on też autorem artykułów w „Przeglądzie Artyleryjskim” (m.in. „O szkoleniu obsługi działa” – „Przegląd Artyleryjski” 1947 nr 4). W marcu 1951 na wniosek szefa artylerii Wojska Polskiego gen. Brygady Michałkina gen. Hulej został odwołany ze stanowiska komendanta WSA na kurs przy Akademii im. F. Dzierżyńskiego (ZSRR).
Istnieją dwie wersje dalszych losów gen. Huleja. Według. oficjalnej – posłuszny rozkazowi wyjechał od ZSRR i po ukończeniu kursu akademickiego, za zgodą marszałka K. Rokossowskiego, pozostał w Armii Radzieckiej; wg nieoficjalnej – czując się Polakiem próbował pozostać w ojczyźnie, a gdy próby okazały się bezskuteczne zdecydował się na śmierć samobójczą na pokładzie samolotu, którym miał udać się do ZSRR. Pochowany na jednym z cmentarzy w Warszawie.
Był żonaty (od 1924) z Barbarą Czechowską, nauczycielką szkoły powszechnej. Swoją służbą zyskał opinię oficera obowiązkowego, zdolnego organizatora o dużej inicjatywie, zasłużonego dla rozwoju polskiego powojennego szkolnictwa artyleryjskiego. Wśród kadry i absolwentów Szkoły w Toruniu, mimo stawianych im wysokich wymagań, pozostawił po sobie serdeczne wspomnienia. Otrzymał wiele odznaczeń, m.in. Krzyż Virtuti Militari V kl., Krzyż Grunwaldu, Złoty Krzyż Zasługi, Order Czerwonego Sztandaru, medal „Za obronę Kaukazu”.
Bibliografia
A. Zakrzewska, Toruński Słownik Biograficzny t. V, ToMiTo, UMK, Toruń 2007