GETLER-GIRTLER Jan

GETLER-GIRTLER Jan (1879–1970), pseudonim Jakub, Jur, Kuba, mgr inż. technolog, specjalista budowy i administracji kolei, działacz społeczny, uczestnik polskiego ruchu robotniczego

Uczestnik polskiego ruchu robotniczego

Urodził się 19 czerwca 1879 r. w Łukowie w województwie lubelskim, w rodzinie lekarza dentysty Emila Ottona i Eufemii z Dobieckich. Uczęszczał do gimnazjum rządowego w Siedlcach i po uzyskaniu świadectwa dojrzałości rozpoczął studia w Warszawskim Instytucie Politechnicznym, gdzie w 1905 r. uzyskał absolutorium, lecz przerwał studia wskutek strajku szkolnego.

Już jako student od 1903 r. należał do grupy młodzieży współdziałającej z Polską Partią Socjalistyczną (PPS), a w 1904 r. został członkiem tej partii w dzielnicy Powiśle. Aresztowany w połowie 1905 r. został uwięziony na Pawiaku i po kilku tygodniach zwolniony. Wysłany do Siedlec, wspólnie z Marianem Dąbrowskim kierował tamtejszą organizacją okręgową PPS. Aresztowany ponownie na początku 1906 r. więziony był przez pół roku w więzieniu w Siedlcach. Po zwolnieniu, od sierpnia 1906 r. do stycznia 1907 r. należał do kierownictwa PPS w okręgu lubelskim. Następnie działał do sierpnia 1907 r. w Kijowie i tam także w Instytucie Politechnicznym uzyskał dyplom inżyniera technologa.

Po powrocie do Warszawy kierował w latach 1907–1915 eksploatacją i rozbudową wąskotorowej kolejki grójeckiej (Warszawa-Grójec), jednocześnie był przez pewien czas wykładowcą dyscyplin technicznych na Uniwersytecie dla Wszystkich. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w 1915 został wraz z całym personelem Warszawskich Kolejek Dojazdowych wywieziony w głąb Rosji i pracował początkowo jako kierownik wydziału mechanicznego na kolei ołonieckiej (obecnie część kolei murmańskiej), następnie od marca 1916 r. w Polowej Dyrekcji Kolejowej w Nowosokolnikach (kolej moskiewsko-windawsko-rybińska), a potem od marca 1917 r. był zastępcą naczelnika wydziału mechanicznego w zarządzie kolei południowo-zachodnich w Kijowie, działając jednocześnie w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny.

Wrócił do Warszawy w czerwcu 1918 r. , gdzie został  inspektorem przemysłowym okręgu warszawskiego w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. W grudniu tego roku został kierownikiem, a od lutego 1919 r. naczelnikiem wydziału kolei dojazdowych w Ministerstwie Kolei Żelaznych (od 1926 r. Ministerstwo Komunikacji), stanowisko to piastował do 1933 r., organizując m. in. w 1926 r. Departament Lotnictwa Cywilnego w Min. Komunikacji i stając na czele podkomisji eksploatacyjnej Komisji Polityki Lotniczej Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, oraz przeprowadzając w 1928 r. racjonalizację ruchu towarowego na kolejach.

W 1925 r. inż. Jan Getler-Girtler, na prośbę syna Józefa, ucznia Szkoły im. Stanisława Staszica w Warszawie i harcerza 16 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego, jako prezes Koła Przyjaciół Harcerzy tej drużyny, ufundował drużynie sztandar, a w 1933 r. otrzymał godność Honorowego Zawiszaka.

Pobyt w Toruniu (1933-1936)

W 1933 r. przybył inż Jan Getler-Girtler do Torunia, gdzie został wicedyrektorem Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych, a od 1936 r. dyrektorem magistrali węglowej Herby Nowe-Gdynia w Dyrekcji Francusko-Polskiego Towarzystwa Węglowego w Bydgoszczy.

Poza pracą zawodową inż Getler-Girtler, podczas swego zamieszkiwania w Toruniu brał aktywny udział w życiu społecznym, będąc m. in.: prezesem Okręgowym Pomorskiego Kolejowego Przysposobienia Wojskowego, członkiem Wojewódzkiego Komitetu WF i PW w Toruniu.

Był także prezesem Rady Nadzorczej Ludowej Spóldzielni Wydawniczej, prezesem Zarządu Oddziału Bydgoszcz-kolejowy PCK, wiceprezesem Aeroklubu Pomorskiego, wiceprezesem zarządu Pomorskiego Okręgu ZHP, członkiem Polskiego Związku Zachodniego. Posiadał Honorową Odznakę Komendancką WF i PW, a w 1938 r. odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Po wybuchu drugiej wojny światowej z rozkazu ministra komunikacji ewakuował całą dyrekcję wraz z magazynami pod Łuck, a po jej rozwiązaniu wyjechał do Wilna. Po zajęciu Wilna w 1939 r. przez Rosjan pracował jako inż. do specjalnych zleceń przy tamtejszej dyrekcji kolei.

W Toruniu mieszkał przy Placu 18 Stycznia 2.

Kierownik budowy masztu antenowego w Raszynie

W 1941 r. po zajęciu Wilna przez Niemców powrócił do Warszawy. Dowiedziawszy się  o wydanym na niego przez Niemców zaocznie wyroku śmierci za przynależność do Polskiego Związku Zachodniego, ukrywał się pod nazwiskiem Jana Wojtkowskiego. Po wybuchu powstania warszawskiego w sierpniu 1944 r. wydostał się z Warszawy do Gołkowa pod Piasecznem, gdzie przebywał do zakończenia wojny.

W marcu 1945 r. Girtler rozpoczął pracę na stanowisku inż. do szczególnych zleceń w dyrekcji Departamentu Ruchu Ministerstwa Komunikacji, skąd w październiku 1946 r. przeszedł do Państwowego Przedsiębiorstwa Budowy Mostów i Konstrukcji Stalowych “Mostostal”, w którym do września 1948 r. był kierownikiem budowy pięciu hangarów dla lotnictwa cywilnego w Warszawie. Następnie został kierownikiem budowy mierzącego 333 metry masztu antenowego dla Polskiego Radia w Raszynie. Po zakończeniu budowy masztu (19 lipca 1949 r.), prowadził prace montażowe w Łodzi, Ozorkowie i pod Kielcami.

Wyznaczony na początku 1951 r., przez dyrekcję “Mostostalu”, na członka komisji organizacyjnej, powołanej w związku z utworzeniem Centralnego Zarządu Konstrukcji Stalowych w Ministerstwie Budownictwa Przemysłowego, pracował tam do kwietnia 1954 r. jako kierownik sekcji norm pracy, a następnie do przejścia na emeryturę 1 lipca 1958 r. jako starszy inż. do spraw kosztorysowych w dziale technicznym.

Poza wspomnianymi wyżej odznaczeniami inż. Getler-Girtler odznaczony był ponadto Medalem Niepodległości i dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi.

Mgr inż. Jan Getler-Girtler zmarł 23 maja 1970 r. i pochowany został na Cmentarzu Ewangelickim w Lublinie. W małżeństwie z Heleną ze Stocowiczów miał 2 dzieci, w tym wspmnianego już syna Józefa.

Bibliografia

K.Przybyszewski, Toruński Słownik Biograficzny, t.. 3 ToMiTo UMK Toruń 2002

FOTOGALERIA