KIRSTEIN PAWEŁ
KIRSTEIN PAWEŁ (1883-1939), ks. dr teologii, pedagog, pro-boszcz parafii Wniebowzięcia NMP w Toruniu.
Urodził się 29 XII 1883 w Zaskoczu w powiecie wąbrzeskim, był jednym z dziesięciorga dzieci w rodzinie nauczyciela Józefa i Anastazji z Kruszyńskich. W 1896-1901 uczęszczał do Collegium Marianum w Pelplinie, jedynej szkole na Po¬morzu, w której uczono języka polskiego przez cały okres zaboru pruskiego. Następnie był uczniem gimnazjum w Chełmnie, które ukończył w 1905, uzyskując świadectwo dojrzałości. W tym roku wstąpił do WSD w Pel¬plinie, tam 21 marca 1909 otrzymał święcenia ka¬płańskie; po krótkim wikariacie we Frydlądzie w powiecie człuchowskim (obecnie Debrzno) przeniesiono go jako wi¬karego do Kaplicy Królewskiej i kościoła św. Mikołaja w Gdańsku.
W 1911 przeszedł do Kościerzyny, gdzie był katechetą w seminarium nauczycielskim, potem przy progimnazjum, gdzie nauczał także geografii i języka hebrajskiego. W 1912 na Uniwersytecie w Królewcu zdał egzamin „pro facultate docenti”, uprawniający do nauczania w szkolnictwie średnim. Kontynuował dalsze studia i na podstawie rozprawy: Die Gemeinschaft der Heiligen nach der Lehre des hl. Tomas von Aquin (Świętych obcowanie podług św. Tomasza z Akwinu), 17 października 1917 uzyskał doktorat teologii na Uniwersytecie we Fryburgu Badeńskim.
Podczas pierwszej wojny światowej był kapelanem dywizji w armii niemieckiej na froncie wschodnim. W 1919 przejściowo pełnił funkcję dyrektora Seminarium Nauczycielskiego w Kościerzynie. Od czasu przyłączenia w 1920 Pomorza do Polski ks. dr Kirstein pełnił funkcje kate¬chety w gimnazjum w Chojnicach, gdzie był inicjatorem i moderatorem założonej 3 października tego roku Sodalicji Mariańskiej, prefekta w koedukacyjnej szkole handlowej oraz kierownika internatu gimnazjum dla chłopców. Na stanowiskach tych zjednał sobie poważanie i sympatię młodzieży szkolnej, której przez długi szereg lat był wychowawcą.
W dowód uznania za sumienną pracę w 1928 został szambelanem papieskim. W tym roku biskup dr Stanisław Wojciech Okoniewski mianował go pro¬boszczem parafii Wniebowzięcia NMP w Toru¬niu, gdzie od 1 listopada rozwinął ożywioną działalność duszpasterską i ceniony był jako wybitny kaznodzieja. Swoje kazania ogłosił drukiem pt. Arguae obsecra, increpa czyli Słowo Boże na ambonie, artykuł z dziedziny misjologii i pedagogiki w prasie pomorskiej (t. 1, Łomża 1929; t. 2, Pelplin 1931). Wygła¬szał też odczyty, szczególnie dla Polonii w Wolnym Mieście Gdańsku.
Jesienią 1929 przystąpił ks. dr Kirstein do renowacji zaniedbanego niemal zupełnie za czasów niemieckich kościoła. Prace, finansowane z funduszów konserwatorskich Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, rozpoczęto przy krużganku kościoła, a raczej krytych katakumbach z grobami patrycjuszy toruńskich z XVII w. W ciągu 2 lat odnowiono prezbiterium kościoła. Podczas odnawiania, które prowadzono pod kierunkiem konserwatora wojewódzkiego Gwidona Chmarzyńskiego, nie brano pod uwagę jakichkolwiek zmian wyglądu wnętrza, lecz jedynie zakonserwowanie, względnie odczyszczenie ścian i urządzenia prezbiterium. Projekty rozwiązań kolorystycznych zaprojektował prof. Wojciech Jastrzębowski, natomiast prace malarskie wykonał z wielkim pietyzmem artysta malarz Wojciech Podlaszewski z Torunia.
Będąc proboszczem parafii Wniebowzięcia NMP w Toruniu, w jesieni 1929 powołany został dodatkowo na stano¬wisko dyrektora Collegium Marianum (gimnazjum na prawach państwowych). W 1930-35 był prof. WSD w Pelpli¬nie; wykładał początkowo teologię dogmatyczną, później pastoralną i liturgikę. W 1932 został kanonikiem gremialnym Kapituły Katedralnej, pełniącym funkcję kaznodziei, egzaminatora synodalnego i sędziego prosynodalnego. Był sekretarzem i prezesem zarządu Związku Kapłanów „Sodalitas Ignatiana”, członkiem Zarządu Głównego Związku Kapłanów „Unitas” na diecezję chełmińską, prezesem Koła Księży Prefektów, asystentem kościelnym Katolickiego Stowarzyszenia Kobiet, działał aktywnie w Towarzystwie im. Piotra Skargi w Toruniu, którego był twórcą. Wspólnie z ks. Leonem Kozłowskim był inicjatorem „Wiadomości Kościelnych”, toruńskiego tygodnika parafialnego, wydanie odrębnie od grudnia 1929 dla pięciu parafii toruńskich.
Na początku lat trzydziestych przeniósł na dzień św. Barbary nabożeństwa w kaplicy filialnej parafii Wniebowzięcia NMP na Barbarce, odbywające się dotąd we wtorek po Zielonych Świętach. Ogłosił drukiem m.in. w „Miesięczniku Diecezji Chełmińskiej”: Encyklika „O chrześcijańskim wychowaniu”; Uniwersalizm Kościoła a misje; w „Słowie Pomorskim” (1929, nr 124-129): Najświętszy sakrament podstawą wychowania. Wydał także pracę: Laicy w Kościele Chrystusowym dawniej i obecnie, Poznań 1939.
Po wybuchu wojny w 1939, aresztowany 20 października tego roku wraz z 20 księżmi pelplińskimi przez gestapo, zginął w zbiorowej egzekucji pod Tcze¬wem. Ekshumowane w 1945 zwłoki pomordo-wanych pochowano na cmentarzu parafialnym w Pelplinie. U wejścia do kaplicy Collegium Ma¬rianum umieszczono tablicę poświęconą pamięci ks. dr. Kirsteina.
Bibliografia
K. Przybyszewski, Toruński Słownik Biograficzny t. V, ToMiTo, UMK, Toruń 2007